حق حبس نوعی اختیار برای افراد محسوب می‌شود که در یک قرارداد برای طرفین در نظر گرفته شده است. در واقع به وسیله قرارداد هر یک از طرفین حقوقی را خواهند داشت که طبق آن تعهد اجرای وظیفه را مشروط بر اجرای تعهد طرف دیگر قرار خواهند داد. در این مطلب قصد داریم علاوه بر تعریف این حق در موارد مختلف، به ویژگی‌ها و شرایط آن بپردازیم.
یکی از واژه‌های حقوقی که بسیاری از مردم اطلاع زیادی در مورد آن ندارند، این واژه است. حبس در لغت به معنی توقیف کردن بوده و به طور کلی یعنی حقی که فرد از طریق قانون در قرارداد به دست می‌آورد. در حقیقت طبق این حق طرفین قرارداد می‌توانند انجام تعهدات خود را منوط به اجرای تعهدات طرف مقابل کنند. در زمینه فقهی نیز این حق به معنای حق امتناع در نظر گرفته شده است.
.webp)
این حق به دو طرف قرارداد این حق را می‌دهد که بتوانند تعهدات خود را به شرط اجرای تعهد از طرف شخص مقابل به مرحله اجرا درآورند. به عنوان مثال در معامله مربوط به فروش خانه ممکن است فروشنده تحویل خانه را مشروط بر دریافت تمامی مبلغ خانه کند. در تعریف این حق در ماده ۳۷۷ قانون مدنی نیز آمده است: هر دو مشتری بنا به حقی که دارند می‌توانند از پرداخت مبیع یا ثمن خودداری کنند تا طرف مقابل نسبت به تعهدات خود تسلیم شود. در صورتی که مبیع یا ثمن موجل باشد، تنها مبیع یا ثمن مربوط به زمان حال تسلیم خواهد شد.
طبق نظر حقوقدانان حق حبس می‌تواند بدون نیاز به دادگاه و یا طرح دعوا اجرا شود. زیرا در واقع فرد در این موضوع در حال دفاع از حق خود است.
زوجه می‌تواند پس از جاری شدن صیغه عقد و با شرط عندالمطالبه بودن مهریه خود آن را مطالبه کند. حق مربوط به حبس زوجه نیز به همین معنا است. طبق قانون مدنی زن قادر است با امتناع از وظایف خود در مقابل شوهر مهر خود را طلب کرده و انجام وظایف را تا زمان پرداخت مهریه عقب بیندازد. البته این حق در صورت حل بودن مهر او ایجاد می‌شود. همانطور که گفته شد زوجه شرط انجام وظیفه خاص و عام را می‌تواند به بعد از دریافت مهریه موکول کند. در اینجا تمکین عام و خاص نیز باید تعریف شود. تمکین یا وظایف عام همان زندگی به همراه شوهر در محل تدارک دیده شده و موضوعاتی از این قبیل است. تمکین خاص وظایف زناشویی را مد نظر قرار می‌دهد.
این حق که معمولاً برای زوجه به کار می‌رود، از همان زمان خوانده شدن صیغه عقد برای زوجه ایجاد خواهد شد. به عبارت ساده زوجه می‌تواند پس از عقد ازدواج با استفاده از این حق پیش از تمکین عام و خاص مهریه خویش را مطالبه کرده و کلیه وظایف خود را به زمان بعد از دریافت کامل مهریه موکول کند. طبق نظر حقوقدانان مهریه در مقابل عقد ازدواج نوعی عوض محسوب می‌شود و به همین دلیل زوجه با استفاده از حق مربوط به حبس خود در ازدواج که مبنای فقهی نیز دارد، می‌تواند وظایف خود را تنها در صورت انجام تعهدات زوج اجرا کند.
.webp)
دیگر مورد صدور حق حبس، مربوط به مسکن است. معمولاً پس از ازدواج دو نفر، یکی از موارد مهم برای ادامه زندگی تهیه مسکن توسط زوج است. طبق قانون نیز تهیه مسکن مناسب از وظایف شوهر بوده و این مسکن باید به صورت مستقل و درخور شان زن باشد. به طوری که تهیه مسکن را از مصادیق حق نفقه به شمار می‌آورند. عدم تهیه مسکن مناسب توسط شوهر می‌تواند این اختیار را به زن بدهد که از حق خود استفاده کند. زیرا همانطور که گفته شد تهیه مسکن یکی از تعهدات زوج بوده و با توجه به این تعهد قانونی عدم انجام آن این حق را برای زوجه ایجاد کرده است. برای دریافت این حق نیز زوجه می‌تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دادخواست مربوط به تهیه مسکن مستقل را ارسال نماید.
پس از این اقدام شوهر از طرف دادگاه با صدور حکمی ملزم به تهیه مسکن خواهد بود. در صورتی که مسکن مناسب و مستقل توسط مرد برای زن تهیه نشود، در این صورت زن می‌تواند گواهی عدم امکان تمکین را از طریق کیفری از دادگاه صلاحیت‌دار دریافت کند.
اگرچه زوجه دارای این حق است اما اعمال این حق نیز در عقد نکاح شامل شرایطی است که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد.
یکی از شروط مهم در استفاده از این حق حال بودن مهریه است. حال بودن مهریه به چه معنا است؟ وکلای حقوقی در مورد این قضیه می‌گویند: در صورتی که زمان مشخصی برای پرداخت مهریه تعیین شده باشد به آن مهر موجل گفته و دیگر از حالت حال خارج می‌شود. بنابراین زمانی که مهریه حال نباشد، حق حبس نیز برای او ایجاد نخواهد شد. از طرفی زن در صورتی می‌تواند از اجرای وظایف خود در مقابل شوهر امتناع کند که مهر او به صورت حال باشد. البته پس از دریافت مهریه دیگر امکان امتناع از وظایف وجود نخواهد داشت. در اکثر موارد در زمان عقد نکاح مهریه به صورت حال و بدون زمان مشخص تعیین می‌شود. به همین دلیل پس از جاری شدن عقد، زن می‌تواند آن را مطالبه کند
تمکین زن پیش از دریافت مهریه باعث از بین رفتن این حق او می‌شود. به همین دلیل عدم تمکین پیش از دریافت مهریه دیگر معنی نخواهد داشت. بنابراین با توجه به حقوق گفته شده در مورد زن تا زمانی که وی مهریه خود را دریافت نکرده باشد، می‌تواند از رفتن به خانه شوهر امتناع کرده و وظایف خصوصی را نیز انجام ندهد.
در صورتی که مهر زن به صورت حال بوده و از طرفی او نسبت به ناتوانی مالی شوهر در پرداخت مهریه در زمان عقد نکاح بی‌اطلاع باشد، این حق برای دریافت مهریه برای زن به وجود خواهد آمد. طبق قانون این حق تنها به زن اختصاص داشته و مرد نمی‌تواند برای پرداخت مهریه شرط تمکین را قرار دهد.
این حق نیز می‌تواند در اثر عوامل مختلف ساقط شود. عوامل ساقط‌کننده حق برای حبس در ادامه آورده شده است.
در صورتی که هر یک از طرفین دارای تعهد مدت‌دار باشند. در این صورت امکان حق حبس برای فرد ایجاد نخواهد شد. در عقد نکا نیز اگر مهریه به صورت حال نبوده و دارای مدت زمان مشخص بوده و موعد آن نیز سر رسیده باشد، دیگر چنین حقی برای زن وجود ندارد. از طرفی عدم درخواست شوهر برای انجام وظایف زناشویی تا زمان به پایان رسیدن موعد مهریه باعث ساقط شدن این حق برای زن خواهد شد.
در برخی موارد ممکن است زوال این حق به عنوان یکی از شروط ضمن عقد در نظر گرفته شود. در این صورت فردی که این حق از وی گرفته شده دیگر امکان اجرای این حق را در برابر تعهد متقابل نخواهد داشت.
در برخی موارد با وجود عدم تسلیم کالا یا دریافت پول در یک قرارداد، ممکن است یکی از طرفین به طور ارادی این حق خود را زائل کرده و تسلیم اختیاری شود. این امر در قواعد فقهی با نام قاعده اقدام شناخته می‌شود.
در صورتی که در زمان عقد نکاح وظایف زناشویی توسط زن انجام شود، حق زن در این مورد ساقط شده و نمی‌تواند از طریق آن به دریافت مهریه بپردازد. حتی بیان اراده و رضایت زن در زمینه تمکین نیز می‌تواند باعث سقوط این حق شود.
در زمان عقد نکاح حق حبس مهر برای شوهر نیز در نظر گرفته شده است. اما از میان شوهر و زن این اشکال به وجود می‌آید که اگر زن مجبور به تمکین قبل از دریافت مهریه شود و از طرفی قادر به دریافت مهریه نباشد، یک حق جبران ناپذیر را از دست داده است. اما در مورد مرد و از بین رفتن مهریه می‌توان گفت امکان جبران آن با پول وجود دارد. بنابراین در قانون مدنی در مورد حبس مهریه برای شوهر سکوت اختیار شده است.شما همچنین میتوانید برای اطلاعات بیشتر و مشاوره به صفحه بهترین وکیل ارومیه مراجعه کنید.
