حتما نام کلمه قیم را زیاد شنیده اید. قیم که لغتی عربی است و به واسطه دین اسلام وارد زبان فارسی شده است، در واقع به فردی گفته می شود که می تواند سرپرستی فرد دیگر را به عهده بگیرد. این موضوع می تواند برای افراد مختلف در موقعیت های گوناگون کاملا متفاوت شود. به طور مثال قیم فرزندی که پدرش فوت شده است با قیم دختری که همسرش فوت شده است، کاملا متفاوت خواهند بود. برای آشنا شدن هرچه بهتر و بیشتر شما با این موضوع و همچنین درک راحت تر این مسئله، تلاش کرده ایم تا موضوع قیم را به طور کامل و از جهت های مختلفی بررسی کنیم و اطلاعات شما را در این زمینه افزایش دهیم.
اولین و مهم ترین سوالی که باید پرسیده شود و ما نیز باید به آن پاسخ دهیم، این است که قیم یعنی چه؟ قیم به معنای سرپرست است قیومیت نیز به معنای به سرپرستی گرفتن می باشد. البته قیم بودن یک فرد و یا به سرپرستی گرفته شدن فرد دیگر صرفا در برخی از شرایط خاص می تواند صدق کند. به همین دلیل نیز باید تمامی این موارد و شرایط را بدانید.
زمانی که سرپرست یک خانواده و یا چند فرزند فوت می کند، لازم است تا فردی که می خواهد قیومیت را بر عهده بگیرد، مدارکی را به دادگاه ارائه کند. این مدارک باید اولا ثابت کنند که فرد شرایط لازم را داشته و دوما نیز باید این موضوع را نشان دهند که فرد صلاحیت لازم برای این کار را دارد. در این قسمت سعی کرده ایم تا مهم ترین مدارکی که برای قیومیت کودکان، همسر فرد فوت شده و... مورد نیاز است را توضیح دهیم.
این موارد و مدارک برای زمانی کاربرد دارند که مادر به دنبال دریافت قیومیت فرزند خودش می باشد. اما زمانی که پدر بزرگ کودک در قید حیات باشد، او قیم قانونی و اولی کودک به حساب می آید. در صورت فوت پدر بزرگ است که مادر می تواند قیومیت را بر عهده بگیرد.
مدارک فرعی نیز در این بین مورد نیاز هستند که شامل مدارک مربوط به امکان تامین مالی فرزند، گواهی سلامت، گواهی عدم اعتیاد و...می باشند. بهتر است اگر در چنین شرایطی قرار داشتید، پیش از هر گونه اقدامی، سعی کنید تا مدارک لازم برای این کار را داشته باشید و سپس به سراغ طی کردن بروکراسی و مراحل اداری این کار بروید.
کدام یک از دادگاه های کشور است که می تواند قیم قانونی کودک و مال و اموال برجای مانده از فرد را تعیین کند؟ دادگاه خانواده که با نام اصلی دادگاه مدنی خاص نیز شناخته می شود، مجوز آن را دارد که بتواند از بین اشخاص موجود برای قیومیت اموال و همچنین فرزندان، اقدام کند. این دادگاه حتی می تواند علاوه بر آن که قیم مناسب برای فرد را تعیین می کند، چند نفر را نیز به عنوان ناظر تعیین کند. این ناظران می توانند بر روی روند قیومیت فرزندان دقت و نظارت داشته باشند و هرگونه تخطی را به دادگاه گزارش دهند.
یک نکته مهم را نباید فراموش کنید و آن هم در مورد زمان تعیین کردن قیم است. تعیین کردن قیم توسط دادگاه و یا همان نصب قیم در شرایط و در صورتی انجام می شود که حکم حجر به دلیل اتمام مدت تجدید نظر یا صدور حکم دادگاه، اعلام و صادر شده باشد. حکم حجر در واقع زمانی صادر می شود که برای اعمال کردن حقی که شخص دارد، صلاحیت لازم وجود ندارد.
قیم می تواند اختیارات مختلفی را دارا باشد. این اختیارات شامل موارد زیر می باشند:
برای آن که بدانید قیم فرد محجور به چه شکلی تعیین می شود، ابتدا باید بدانیم که محجور از نگاه قانون به چه افرادی گفته می شود. محجورین در دیدگاه قانون در 3 دسته قرار می گیرند. مجنونین و دیوانه ها، افراد زیر 18 سال و اشخاص غیر رشید همچون کسانی که به دلیل اعتیاد و قمار نمی توانند از اموال خودشان مراقبت کنند. حال برای این گونه از افراد چگونه می توان قیم تعیین کرد؟
برای هر کدام از مواردی که در دسته افراد محجور قرار می گیرند، ابتدا جد پدری و سپس مادر می تواند قیومیت را بر عهده بگیرد. تمامی مدارکی که برای گرفتن قیومیت در حالت عادی مورد نیاز است در اینجا نیز می تواند مورد نیاز واقع شود. اما باید یک نکته را بدانید و آن هم نیاز به گواهی حصر وراثت است که با توجه به نظر دادگاه تعیین می شود.
مدت زمانی که برای گرفتن قیومیت هر کدام از افراد قرار گرفته در دسته محجورین نیاز خواهد بود، می تواند متفاوت باشد.
مادر پس از طلاق گرفتن در چند صورت می تواند قیومیت فرزند خودش را دریافت کند. در هر کدام از این موارد و شرایط، بهتر است بدانید که چه شرایطی به نفع مادر است و چه شرایطی می تواند به ضرر او تمام شود.
در کشور ما و به واسطه قوانین اسلامی که در آن وجود دارد، پس از فوت پدر کودک، قیومیت بدون هیچ کار قانونی به جد پدری یعنی پدر بزرگ کودک می رسد. در چنین مواقعی ممکن است پدر بزرگ کودک شرایط و یا صلاحیت نگهداری از کودک را نداشته باشد. به همین دلیل نیز مادر می تواند با اعلام شرایط کامل آمادگی برای قیومیت کودک و داشتن استطاعت مالی کافی، قیومیت را بر عهده بگیرد. در صورتی که جد پدری فوت کند نیز قیومیت به صورت قانونی به مادر کودک می رسد.
گاهی اوقات مادر، ازدواج مجدد دارد. در چنین شرایطی که مادر مجددا ازدواج می کند، قیومیت فرزند نیز از او سلب خواهد شد. اگر مادر پس از داشتن قیومیت مجددا ازدواج کند و این موضوع را ظرف مدت یک ماه به دادگاه اطلاع ندهد، با مشکل روبرو خواهد شد. البته یک نکته را به صورت دقیق بدانید که قیومیت با حضانت کاملا متفاوت است و مادر می تواند حضانت را داشته باشد اما قیومیت را نداشته باشد.
طلب کردن مهریه از قیم دارای چند شرایط مختلف است. مهریه مقدار پول و طلایی است که داماد تقبل می کند تا به همسرش بپردازد. گاهی اوقات شرایط زندگی آن طور که باید و شاید پیش نمی رود و مرد نمی تواند همچنان سرپرست خانواده خودش باقی بماند. در مواردی همچون جنون و دیوانگی، بیماری های لاعلاج، فوت و... لازم است فرد دیگری سرپرستی زندگی را عهده دار شود. این فرد می تواند بر طبق نظر قانون تعیین شود و یا آن که افراد خودشان به این نتیجه برسند که چه کسی برای قیومیت گزینه بهتری است.
در صورتی که فرد مذکور فوت شده باشد و پدر او یا پدر شوهر عروس قیومیت را بر عهده گرفته باشد، زن می تواند درخواست و مطالبه مهریه خود را از قیم داشته باشد. نحوه پرداخت کردن مطالبه ها و همچنین مهریه از اموال بر جای مانده از مرد نیز طبق نظر قانون صورت خواهد گرفت. در چنین شرایطی معمولا با مشکل زیادی روبرو نیستید و به راحتی و صرفا با طی کردن مراحل قانونی، می توانید مهریه خود را بگیرید.
اما شرایط در جایی سخت می شود که خون زن و مادر فرزندان، قیم آن ها باشد و هم اکنون در حال مطالبه مهریه نیز باشد. در واقع او باید از خودش که قیم و به شکل دقیق تر قیم صغار می باشد، مهریه خودش را طلب می کند. برای چنین کاری زن باید ابتدا از مقام قیومیت خودش استعفا دهد و پس از آن که قیم جدیدی برای فرزندان و اموال خودش منتصب کرد، با قیم جدید بر سر پخش کردن مال و اموال و همچنین دریافت مهریه خود به توافق برسد.
این روش دارای اشکالات اساسی است و در دنیای مدرن و تقریبا پیچیده امروزی نمی تواند گزینه ای به حساب بیاید که صد در صد مشکلات را رفع و رجوع می کند. به همین دلیل نیز افراد زیادی از گرفتن مهریه های خود پشیمان شده و صرفا ترجیح می دهند تا قیومیت فرزندان خود را حفظ کنند.
کلام پایانی
موارد و مسائلی که مربوط به قیم و قیومیت او می شدند را در طول این مطلب بررسی کردیم. زمانی که نیاز دارید تا حتما فردی قیومیت کسی دیگر را بپذیرد، باید این فرد و در واقع سرپرست مورد نظر ما هم تمامی شرایط را داشته باشد و هم بتواند مدارک لازم برای این کار را فراهم کند. در صورتی که دارای مشکل قانونی از این لحاظ و یا هر زمینه دیگری هستید نیز بهتر است با وکیل و یا مشاوران حقوقی که در این زمینه دارای مهارت و دانش کافی هستند، همکاری داشته باشید.
